Շնորհավոր Խդր Նավիի Տոնը

Խըդըր Նավի (Խըդըր Էյլազ)
Տոն

President Yezidi National
Union of the World

Aziz Tamoyan

Տոնի առթիվ Եզդիների ազգային միության նախագահ, Եզդիների աստվածաբանության և պատմագիտության դոկտոր, պրոֆեսոր պր. Ազիզ Թամոյանը իր շնորհավորանքն է հղում Եզդի ժողովրդին`

ցանկանալով սեր, երջանկություն, առողջություն և համախմբում:

2012 թվականի Փետրվարի 17-ին Ուրբաթ օրը Խըդըր Նավիի (Խըդըր Էյլազի) տոնն է:

Յուրաքնչյուր տարվա փետրվարի 13-ից հետո եկող շաբաթվա առաջին երկուշաբթի օրը մատաղ են անում, սակայն նոր վախճանվածների ընտանիքները ծոմ են պահում հանգուցյալների համար (բարվա Ռադըվըն), իսկ երեքշաբթի, չորեքշաբթի և հինգշաբթի օրերին ծոմ են պահում բոլորը (ռադըվնը պաշիվե):

Ուրբաթ օրը Խըդըր Նավիի (Խըդըր Էյլազի) տոնն է:

Ծոմի երեք օրերի ընթացքում  շեխերից կամ փիրերից մեկը պարտադիր կարգով պետք է այցելի գերեզմանատուն, աղոթք կարդա հանգուցյալների համար  (ղավըլ ու բայթ):Ծոմից առաջ, կիրակի լույս երկուշաբթի արթնանում են  ժամը 4-5-ը, ուտում-խմում են, չոգտագործելով սակայն կանեփ, կաղամբ խոզի միս: Լույսը չբացված քնում են մինչև առավոտվա 9-10-ը: Մութն ընկնելուց հետո արդեն կարող են ուտել, խմել ուրախանալ: Ծոմ օրերին ցերեկով չի կարելի ուտել, խմել, ծխել, քնել, ծամոն ծամել, չի կարելի շոր լվանալ, լողանալ, տղամարդիկ իրավունք չունեն սափրվելու, կնոջ անկողին մտնելու: 

Khdr Navi (Khdr Eylaz)

Մութն ընկնելուն պես սնվում են, քնում ու դեռ լույսը չբացված` նորից են սնվում (բարվա Ռադըվըն)  և այսպես շարունակ` 3-4 օր: Երբ երեկոյան աղոթք են անում, սովորաբար ասում են` ղաբուլ վը ռոժյա ուը, այսինքն` ընդունելի լինի ձեր ծոմը: Հինգշաբթի երեկոյան գնում են սպասավորների` շեխերի ու փիրերի տուն, համբուրում են օջախները, սրբերը և այնտեղ դրամ են թողնում, այսպիսով մեղքերի թողություն հայցում և սրբագործվում:

Հինգշաբթի օրվա գիշերը բոլորն ուրախանում են, նվագում, զվարճանում, զուռնա-դհոլ են հնչեցնում, և իհարկե մինչև լույս չեն քնում: Այդ գիշերը կոչվում է Լայլա Կադըր: Նույն գիշերը երեխաները տնից-տուն շրջելով` երդիքներից իջեցնում են թելից կապված տոպրակներ, որոնք լցված են մրգերով և քաղցրավենիքներով: Դա կոչվում է Դոլի Դանգ:

Միայն Խըդըր Նավիի` Խըդըր Էյլազի Լայլա Կադըրի գիշերը չամուսնացած աղջիկներն ու տղաները աղի բլիթ են ուտում (տոտկա շոռ), որ երազում տեսնեն իրենց ընտրյալին` ապագա ամուսնուն կամ կնոջը, պատի վրա ալյուրի մեջ թաթախված մատով նշան են անում (նիշանա Խըդըր Նավի), որպես թե նա գալու է, ուստի դիմավորում են:


Երեխաներն ու հիվանդներն ազատվում են բոլոր տեսակի ծիսակատարություններից, որոնք կատարվում են այդ օրերին: Նրանք կարող են ուտել, խմել, շարունակել իրենց առօրյա կյանքը: Տոնի օրը միմյանց տներ այցելելիս պետք է ներկայանալ նվերներով:

 Ուրբաթ օրը բուն տոնն է` Խըդըր Նավի` Խըդըր Էյլազ: Տոնը շարունակվում է շաբաթ օրը` արաֆաթ, որի ընթացքում բոլորը պարտադիր այցելում են գերեզմանատնեը` անպայման իրենց շեխի կամ փիրի հետ: Տոնը շարունակվում է նաև կիրակի օրը` շարաֆաթ: Ժողովուրդն ասում է` բըմբարակ վը այդա մըրիա ու զենդիա, այսինքն` շնորհավոր ապրողների ու հանգուցյալների տոնը:

Այդ Երեք օրվա ծոմերից առաջին օրը պետք է մատաղ անել, երեկոյան`դեռ մութը չընկած սինու մեջ դրված ամանով ճաշ ու մրգեղեն են տանում չքավոր հարևաններին` որպես Խըդըր Նավիի` Խըդըր Էյլազի խեր (պատարագ): Իսկ մեկ օր անց, հինգշաբթի օրը տալիս են հանգուցյալների հաց (նանե խերա մըրիա): Իսկ երբ գիշերները վեր են կենում (երեք գիշեր) նույն ձևով  հաց են տալիս` բապիրի պաշիվի: 

Khdr Hajoyan

Բապիրի պաշիվին այդ արարողության հրեշտակն է: Ծոմի բուն օրը` ուրբաթ, առավոտ վաղ, սինու մեջ ամանով ճաշ ու մրգեր են տանում հարևաններին` որպես Խըդըր Նավիի` Խըդըր Էյլազի հաց` պատարագ:Այդ սուրբ օրերը ազգային մեծ տոն է, բոլորը պարտադիր կարգով, նվերներով պետք է այցելեն այդ տարվա հանգուցյալների տները, ինչպես նաև միմյանց տները, իրար հետ  պետք է հաշտվեն բոլոր նեղացածները, խռովածները, վիրավորվածները: Չհաշտվողները չեն կարող եզդի համարվել:
Կայքի ադմինիստրացիան ի դեմս Խդր Հաջոյանի ևս միանում է շնորհավորանքին:

Posted in: 17.02.2012,armenia,Aziz Tamoyan,Eylas,Ezdi,Khdr,Pir,roji,Shekh,Xdr Navi,Yezidi,Рожие Хдр Нави,Խդր