Ցավակցություն

ՑԱՎԱԿՑՈՒԹՅՈՒՆ

2010 թվականի հոկտեմբերի 28-ին Հայաստանի Հանրապետության մայրաքաղաք Երևանում տեղի ունեցավ ՀՀ Եզդիների ազգային միության նախագահության արտակարգ նիստ, նիստին ներկա էին գտնվում միության անդամները:

Խոր կսկիծով դիմում և ցավակցում ենք աշխարհի եզդիների ազգային միության նախագահ Ազիզ Թամոյանին, նրա եղբոր` Ահմադ Թամոյանի մահվան կապակցությամբ: Ահմադ Թամոյանը աշխատում էր եզդիների ազգային միությունում և իր ակտիվ մասնակցությունը բերեց Ղարաբաղյան պատերազմում, ազգային պատկանելության շարժմանը: 

Ահմադ Թամոյանի մահվան լուրը հաղորդում ենք համայն աշխարհի եզդիներին, Ձեզ ներկայացնում ենք Ահմադ Թամոյանի կենսագրությունից մի հատված` Ահմադ Թամոյանը ծնվել է 1934 թվականին Էջմիածնի շրջանի Ջրառատ գյուղում, ունի միջնակարգ կրթություն, ԽՍՀՄ- ի ժամանակ աշխատել է Կոտայքի մարզի Քանաքեռավանի և Զովաշենի կոլտնտեսություններում, որպես պահեստապետ,  ՀՀ անկախացումից հետո աշխատել է եզդիների ազգային միությունում 1991-ից մինչև իր կյանքի վերջ, որպես նախագահի խորհրդական, ինչպես կոլեկտիվում այնպես ել եզդիական և հայկական  համայնքներում մեծ հարգանք էր վայելում: Ահմադ Թամոյանը ուներ 10 զավակ, 6 տղա և 4 աղջիկ:

 Այսօր եզդիների ազգային միությունը կրկին խոր կսկիծով ցավակցում է եզդիների միության նախագահ Ազիզ Թամոյանին, Ահմադ Թամոյանի մահվան կապակցությամբ, նրա հիշատակը վառ կմնա մեր սրտերում:

Ահմադ Թամոյանը վախճանվել է 28.10.2010, հուղարկավորությունը տեղի կունենա իր բնակավայր ՀՀ կոտայքի մարզի Ամո եզդիական գյուղի գերեզմանատանը 30.10.2010 ժամը 13:00-ին:

Եզդիների Ազգային Միություն`              Հասան Թամոյան

            Խըդըր Հաջոյան

Read More

Եզդիների Ազգային Պատմություն

Yezidis History

The Ezides are one of the oldest people in the world. According to reliable facts their home country is Northern Irak. The Ezides are of Arian origin and are Sun-worshippers. They also call themselves the people of Malake Taus, the religion is Sharfadin. The Ezides are a special ethnic group and have no connections to any other nation.

The main Ezide God is Mighty Khudeh that is the creator of the Universe. According to Ezide national rules, no representative of other nation can be called an Ezide. The version that the Ezides were Zoroastrians is wrong. Zoroaster was a religious preacher who was a Persian by origin and lived in 635 BC.

To relate Ezides to Yazats is also wrong. Yazat is an Old Iranian God that lived 3 000 years ago BC. There is no any reference between Ezides and the city of Yezd in Iran, as the Ezides never lived in that city. Remember that “Izdai” means I gave, and has nothing to do with the name Ezid.

Some identify Ezides with Kurds, which is also wrong. “Kurd” in some Iranian languages means ‘shepherd’. Kurds formulated as a nation in the X-XII cc, therefore they cannot have any connection with the Ezides. None of the above mentioned could be Red Sultan Ezide or has any reference to him. All of these versions have no historical background.

Red Sultan Yezid                                                       

In the earliest times of the history of mankind people used to change their places of habitation and the Ezides moved from India to Burma, Afghanistan /city of Kandahar/, then to Iran, where they became fire-worshippers. Later the Ezides moved from to different cities of present Turkey – Karza, Avakhe, Antave, Shark, and Shame as well as to other cities of different countries, such as Shangal, Kamishlu, Basra, Cuff and Baghdad. Ezids called themselves by this name beginning from the VII century. But it should be mentioned that long before they called themselves the people of Malake Taus, later Adaves (Alaves), then Sunis. In October 10, 683 the son of Shia Ali or as the Ezides call him, Alie Sher, Hussein was killed, and soon Red Sultan Ezid disappeared (his fate is still unknown to us).

Sheikh Adi

It should be mentioned that after Hussein’s death on the field of Kerballa, the Muslims wear blue as a sigh of deep moor, while to wear blue for an Ezide is a sin. And Sultan Ezide being covered with red blood in this battle became known as Red Sultan Ezide. An interesting fact is that before the mention battle the flag of the Ezids was white (be laqabie), after Kerballa it became red and white and is that up to now.

In the XI century during the reign of Shikhadi, the Ezides moved from Sham to Lalish, Shangal (Sinjar). After the death of Shekh Adi the same century, a great number of Ezides moved to the nearby areas of the cities of Western Armenia such as Kars, Mush, Van, Erzerum, in Diarbakr – Ortala, Karakuy, Igdir, Sink, Digor and other areas.

Though we have no State system or State organization and are spread all over the world, we have preserved our unique national features, for we have lived in strong communities and stayed attached to our religion and beliefs. Maybe this absence of State organizations was the reason that we were called differently in different countries: in Turkey they called us Turk-ezides, in Iraq – Arab-ezides or Kurd-ezides. And though we were considered to be Muslims, this fact didn’t prevent the some countries to organize genocides against the Ezide people.

The arch above the entrance to the 13th Century temple.
It houses the tomb of a key Yezidi figure, Sheikh Adi,
who died in 1162, but the roots of the Yezidi
faith pre-date Islam and Cristianity

Lalish (Main Sanctuary of the Yezidis)

Later under the pressure of Shians, the Yezids were resettled and became consolidated in Meser, Shark, Sham (now Damascus). In 19th century, at the time of Shikhadi, Yezides moved from Sham to Lalsh, Shanghal (Sinjar), Mosul. At the time of Shikhadi for Yezids was originated hatsad (constitution) in accordance with it was formed religious parliament of seven members: Nasrdin, Sjadin, Sheshms, Farkhadin (they are brothers- Esta Zin’s sons), Shekhesen, Hazmaman, Shekhubakr.

It’s a few years that we – Armenian-inhabited Yezides have got informed by means of media- TV, newspaper, magazines, video- that some Tahasin Beg, that considers himself a Mir of the whole world, announces that Yezids are Kurds and their language is Kurdish.
We – Armenian-inhabited Yezids consider such a person to be a traitor to a long-suffering people and it’s millions of descendants. We don’t recognize him as a Mir of Yezids. If he were a Mir of Yezids then why hadn’t he at least once visited Armenian Yezids and also the Yezids in the area of the former Soviet Union. We ourselves consider a Mir the Ismail’s grandson, Masoi’s son Anouchar, as soon as both Mir Ismail and his sons and grandsons visited us at our place.

Aziz Tamoyan (Azize Amar) – Doctor – Professor of Yezidi national history and theology.

Double the national hero of the Yezidis

The President of the National Unity of Yezidis of the World

Read More

ԷՐԵԲՈՒՆԻ - ԵՐևԱՆ Համերգ

ԷՐԵԲՈՒՆԻ - ԵՐևԱՆ

Էրեբունի-Երևան 2792 ամյակի կապակցությամբ Երևանի քաղաքապետարանի կողմից, Ազգային Ժողովի մարդու իրավունքների հանրային ծառայությունների փորձագետ, քաղաքապետարանի նախկին աշխատող Սիաբանդ Բաքոյանի նախաձեռնությամբ հոկտեմբերի 10-ին 2010 թվականի կազմակերպվեց համերգ:

Համերգի կազմակերպիչ, ազգային փոքրամասնությունների մշակույթի խորհրդի նախագահ, Հայաստանի վաստակավոր արտիստ` Ռազմիկ Խոսրոյեվ: Այս ծրագիրը արդեն երրորդ տարին է ինչ գործում է:


Համերգին մասնակցում էին Հայաստանում ապրող 11 ազգային փոքրամասնություններ` եզդիներ, ասորիներ, ռուսներ, լեհեր և այլն: Միջոցառումը սկսվեց ժամը 3-ին` ազգային փոքրամասնությունների գեղեցիկ համարներով:

Եզդիական համայնքը ներկայացնում էին Ազիզ Թամոյանի անվան պարի անսամբլի գեղարվեստական ղեկավար Խըդըր Հաջոյանը, պարի անսամբլի պարուհի Բելլա Հաջոյանը, ինչպես նաև եզդիների վաստակավոր երգիչ Համիկ Թամոյանը, ովքեր ներկայացան եզդիական ազգային երգ-պարով:

Նման միջոցառումների շնորհիվ հնարավորություն է լինում ճանաչել տարբեր ազգերի մշակույթը, ինչպես նաև բոլորին ցույց տալ քո մշակույթը:

Ազգային փոքրամասնությունները իրենց գեղեցիկ համարներով շնորհավորեցին Էրեբունի-Երևանի 2792 ամյակը, շնորհակալական խոսքեր հայտնեցին Երևանի քաղաքապետ Գագիկ Բեգլարյանին, նման կարևոր միջոցառում կազմակերպելու համար, ինչպես նաև միջոցառման կազմակերպիչներին:

Read More

Լույս է տեսել - Եզդի Ժողովրդի մասնակցությունը Ղարաբաղյան պատերազմում - դասագիրքը

 Եզդի Ժողովրդի մասնակցությունը Ղարաբաղյան պատերազմում

Եզդիների զորավար Ազիզ Թամոյանի հրամանատարությամբ և ղեկավարությամբ եզդի ազատամարտիկները 1990-1994 թթ. իրենց մասնակցությունը բերեցին Ղարաբաղյան պատերազմում:

<<Սպիկա>> հրատարակչություն, 2010թ.

Կարծիք

Եզդի ժողովրդի արժանի զավակ, Աշխարհի և ՀՀ եզդիների ազգային միությունների պրեզիդենտ, եզդիների ազգային պատմագիտության և աստվածաբանության դոկտոր, պրոֆեսոր, եզդի ժողովրդի ազգային կրկնակի հերոս Ազիզ Թամոյանն այն անձնավորությունն է, ում անունն անվարան կարելի է դնել ինչպես եզդի, այնպես էլ հայ ժողովրդի այն մեծերի կողքը, ովքեր պայքարել են մեր երկու ժողովուրդների հարատև բարեկամության և հայոց պետականության կայացման ու ամրապնդման համար: Ազիզ Թամոյանն Արցախյան շարժման առաջին իսկ օրվանից գլխավորեց իր ժողովրդին. Տարավ քաղաքական պայքարի հրապարակ ու մարտի դաշտ` օգնելու և սատարելու հայ ժողովրդին:

Ազիզ Թամոյանի մեծությունն այն է, որ նա անձամբ ղեկավարեց շարժումն ու պայքարը ու չխուսափեց մարտի դաշտում պայքարելու ընդհանուր թշնամու դեմ և ղեկավարեց եզդի կամավորականների գործողությունները ռազմի դաշտում: Այս ամենով Ազիզ Թամոյանն արժանիորեն շարունակեց եզդի ժողովրդի լեգենդար զավակ` Ջահանգիր Աղայի գործը, ով նախորդ դարի առաջին տասնամյակներին չխնայելով կյանքն ու ունեցվածքը, կանգնեց հայ ժողովրդի կողքը, մասնակցեց Բաշ Ապարանի, Սարդարապատի հերոսամարտերին ու իր և իր ժողովրդի անունները հավերժորեն թողեց ոչ միայն եզդի ժողովրդի, այլև` հայ ժողովրդի հիշողության մեջ…

Այո, Ազիզ Թամոյանն էլ հավատարիմ մնաց իր նախնիների ավանդներին. Հավերժ լինել հայ ժողովրդի հետ:

Կարծում եմ, գիրքն իր արժանի տեղը կգտնի այն գրքերի շարքում, որոնք գրվել են արցախյան շարժման ու հայոց հողի պաշտպանության վերաբերյալ, իհարկե, այն տարբերությամբ, որ այն վերաբերվում է հայ ժովորդի հազվագյուտ հավատարիմ ժողովուդներից մեկին` եզդի ժողովրդին, որն իր անվիճելի առաջնորդ Ազիզ Թամոյանի գլխավորությամբ իր ուրույն ներդրումն ունեցավ Արցախյան հերոսամարտում` տալով տասնյակ զոհեր, անհայտ կորածներ ու հազարավոր մասնակիցներ:

ԵՊՀ ամբիոնի վարիչ, բանասիրական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր 

Գառնիկ Ասատրյան

Read More

Եզդիների Ցեղասպանությունը 1915-1918 թթ.

Ãåíîöèä åçèäñêîãî íàðîäà â Îñìàíñêîé Òóðöèè â 1915-1918ãã

   Êàðòèíà óáèòûõ ïî òåððèòîðèàëüíûì îáëàñòÿì ñëåäóþùàÿ:

1. íàñòîÿùåì ñåâåðíàÿ ÷àñòü Èðàêà â ñîñòàâ êîòîðîãî âõîäÿò Ñèíäæàð (Øèíãàë), Ñèíóí, Ãîáàë, Äãóð, Ãàëè Àëè Áàãå, Äãîê, Çîðàâà, Êàðñå è Áàðå, Ñèáà, Òëçaôå, Òëçàñå, Õðáàäý, Êàâàëà, Ãðçàðê, Ðìáóñè, Øàðîê, Òëêàçàá, Òëáàíòà, Êîäæî, Õîòìè, Ðíäàâà, Àìàäèà.  âûøåóêàçàííûõ ñåëàõ áûëî óáèòî îêîëî 200.000 åçèäîâ.

2.             ïîëÿõ Õàíàñîðè (Õàâàñîðè) øòàòà Âàíà Çàïàäíîé Àðìåíèè ïîãèáëî îêîëî 100.000 åçèäîâ. Åùå 100.000 ïîãèáëî â áëèçëåæàùèõ ñåëàõ: Àâàõ, Àõóðèê, Àäæàëè, Àð÷àê, Áåãðè, Àâàñè, Áåäæàðèìî, Áåðòèñ, Ãèàäèí, Òîíäóðìà, Çåâà, Äåðäæàìàäà Æåðèí, Äåðäæàìàäà Æîðèí, Äóàâàí, Õíäè, Ýðäæèñ (Àð÷åø), Òîíäóðàê, Õà÷àí, Õîäæîõøëàê, Õàñàìèàèí, Êóäæàïíàð, Êàðàêàÿ, Êèàòî, Êîëçîò, Êþ÷åê êåé, Ìåðâàíý, Ìîëëàõàñàí, Ìó÷à, Ìóðàäèí, ßðìðêà, Íîøàð, Øàõìàíèñ, Øåðåôõàíý, Øèêåôòè, ×àëäðàí, ×ðàõ, ×èáóõëó, Ïøèêóìáàò, Äæàíèê, Ñàðàé, Òèìàð, Óòý, Îðåíý ó äð.

3.            Ìóø (Êàâàíå êåðý), Àâàõýå, Äèàðáåêèð (Äàøòà Áøåðè), Ìàðäý Õàçàëèå (Õàðçà), Äæçèð øòàòîâ Àçêà Æåðèí, Àçêà Æîðèí, Àëêà, Áàçèäàíý, Áàñìóòý, Áàõèñ, Áåðêëý, Ãàëèå Çèëàí, Ãåäóêý, Äóøà, Åðåä, Çàõîðàý, Çåèê, Çåðèíý, Õíóñ, Êàõàðèíý, Êàâðçîå, Êîáîëäîð, Êîðõý, ×íåðèíà, Àäóíà, Àäæðý, Àñêòèâà, Ìàéìóíèå, Øìçý, Øêàâòà, Äæíàñêàð, Ðàìý, Ôðêèðà è â äð. Ñåëàõ áûëî óáèòî 60.000 åçèäîâ.

4.            Øòàò Ýðçðóì (ïðîâèíóöèÿ Áàÿçåò - Àëàøêåðòà), Îðòëà, Äèàäèí è â äð. ìåñòàõ áûëî óáèòî 5.000 åçèäîâ.

5.            Ðàéîí Êàðñà: â óùåëüå Àëàäæàé ïðîâèíöèè Êàðñà Îçðëó (Îãóçëó) áûëî óáèòî îêîëî 5.000 åçèäîâ.

6.            Ðàéîí Êàðñà: òåððèòîðèÿ Êàêàèçìàíè Êîëïý (Êîõá) ïðîâèíöèè Êàõâàçíè áûëî óáèòî îêîëî 3.000 åçèäîâ.

7.             ïðîâèíöèè Äèãîðè ðàéîíà Êàðñà, 70 ñåë: Àëàøãð, Àëàøêåðò, Àìàíêîé, Àìàí÷àèð, Àéëàñèíäæî, Ñêàð, Áàéðàìêîì, Áàäæàëè, Áàøêåíäèêâåð, Áèëèõàìåä, Òîãîðìàñ, ïðîâèíöèÿ Äèãîåà (Òýêîðà), Äóçãåëè, Òîõóáóð, Õàðàáà, Äèãàð, Õàòáà, ×èáóõëå, Êþíäî, Õàñàíäæàí, Íîêà, Øàíäðõãëè, Ñóñóë, Òàøíèêà Åçäèêà, Òóçàê, Óëèêàíä, Ïàìàðäæèê è â äð. Ñåëàõ 9.000 åçèäîâ íàñèëüíî ïðèíÿëè èñëàì.

8.            Ïðîâèíöèÿ Èãäèðà ðàéîíà Ñóðìàëó: Õàðôàëó, Àë÷àëó, Áàø Ñèíàê, Áàíäàìóðàä, Ãaëè, Ãÿðìàøâý, Äàìñõàí, Çàðèáõàí, Çîðý, Õàíý, Õðáåñîð, Êàðàõòèí, Êàðàêó, Êó÷, Ìàõñóäÿ, Ìàäæðè, Øåõåðè, Òàóøàí, Ñàèáëàõ, Òàøêîðïè, Êàëî è äð.. Áûëî óáèòî îêîëî 10.000 åçèäîâ.

9.             1918ã. âî âðåìÿ ïåðåõîäà ðåê Àðïà÷àé (Àõóðÿí) è Àðàêñ óòîíóëî è ïîãèáëî îò ãîëîäà îêîëî 4.000 åçèäîâ.

10.         Çàïàäíÿÿ Àðìåíèÿ, ðàéîí Àïàðàí: Àëàãÿç, Ãóíäàêñàç, Êîðáëàõ, Ñåíãÿð, Ïîøò, Äæàìøëó, Âåðõíèé Ìèðàê è Íèõíèé Ìèðàê, Ãóðóáîãàç, Äæàðäæàðèñ è áëèæëåæàùèè òåððèòîðèè ñåë, Êÿíäàëý Áàø è Íàâàëà Àäæàëý îò ðóê ðàçáîéíè÷åé øàéêè êóðäà Òàèî áåãè â 1918ã. Ïîãèáëî 800 ÷åëîâåê, ñðåäè êîòîðûõ òîëüêî 19 ÷åëîâåê áûëî èç ðîäà Ðàøèòý Àéîé. Èç ñåëà Ïîøò òîãî æå ðàéîíà áûëî óáèòî 54 ÷åëîâåê.

11.         Èç äðóãèõ ñåë òîãî æå ðàéîíà ñî ñòîðîíû êóðäà Òàèî áåãè áûëî èçãíàíîâ ãëóáèíû îêîëî 600 ÷åëîâåê.

12.         Íà ïðèëåãàþùåé ê ñåëå Øàìèðàì òåððèòîðèè ðàéîíà Àøòàðàê Ãðàñîðè â 1918ã. â îäèí äåíü áûëî óáèòî 24 ÷åëîâåê.

Ïîíÿòíî, ÷òî îñîáåííî äëÿ ñïåöèàëèñòîâ áûëî áû èíòåðåñíî óçíàòü, â  æèòåëüñòâà è ñêîëüêî åçèäîâ ñòàëè æåðòâàìè òóðêîâ è êóðäîâ. È òàê, ïî âåðíûì èñòî÷íèêàì, äî ïåðâîé ìèðîâîé âîéíû, íà òåððèòîðèè Îñìàíñêîé èìïåðèè æèëè áîëåå 750.000 åçèäîâ, èç êîòîðûõ 500.000 ïîãèáëè îò ìå÷à, à 250.000 áûëè ðàñïðåäåëåíû ñëåäóþùèì îáðàçîì:

1.            Íà òåððèòîðèþ ñåâåðíîé ÷àñòè Èðàêà â ìåñòî ïðîæèâàíèÿ ïîä íàçâàíèåì Åçäèñòàí: îêðóæàþùèå òåððèòîðèè ãîðû Ñèíäæàð, Ìóñóë, Ðíäàâàí, ñåëî Ôàêèðîâ, Àìàäèÿ, Äãîê, ñâÿùåííîå ìåñòî Ëàëø, Áàøèêà, Áàçàí è äð. ìåñòà ïðîæèâàíèÿ 100.000.

2.            Øòàòû Áàòìàíè è Äèàðáåêèðè 120.000

3.            Ýë – Êàìèøëè, Ñèðèÿ 15.000

4.            Àðìåíèÿ 12.500

5.            Ãðóçèÿ 3.000

Òàêèì îáðàçîì â êîíå÷íîì ñ÷åòå ñðåäè åçèäîâ ïðèáëèçèòåëüíî áûëî óáèòî 500.000 ÷åëîâåê.

Òóðåöêèé èñòîðèîãðàô Êÿòèá ×åëåáèí òàêæå äàåò ñâåäåíèÿ î òîì, ÷òî â 15-18 ââ íà ðàçíàõ òåððèòîðèÿõ Îñìàíñêîé èìïåðèè áûëè óíè÷òîæåíû îêîëî 300.000 åçèäîâ.

Ñïèñîê èñïîëüçóåìîé ëèòåðàòóðû.

1.    Ãàçåòà “Åçäèõàíà”, 2004ã. Íîìåð 8.

2.    Ãàçåòà “Åçäèõàíà”, 2005ã., íîìåð 1

3.    Ãàçåòà “Åçäèõàíà”, 2006ã., íîìåð 2

4.    À. Òîãå “Ãîëîñ íàøèõ ïðåäêîâ”, Å., 1997ã.,

íà ÿçûêå åçèäîâ.

5.    Àçèç Òàìîÿí “Ìû åçèäû”, Å., 2001ã.

Åùå ðàç îáðàùàÿñü ê Âàì, åçèäû ïðîñÿò è òðåáóþò ïðèçíàòü ñîâåðøåííûå  ïî îòíàøåíèþ ê íèì çëîäåÿíèÿ.

Ìû íå èìååì íè-êàêèõ òðåáîâàíèé, ñâÿçàííûõ ñ òåððèòîðèÿìè, à òðåáóåì äîñòîéíîãî âîçìåùåíèÿ ñîâåðøåííîãî ê íàøåìó íàðîäó çëîäåÿíèÿ.

                                                                                      

Äâàæäû íàðîäíûé ãåðîé,

                                                           Äîêòîð- ïðîôåññîð  íàðîäíîé èñòîðèè

                                 åçèäîâ è Áîãîñëîâèÿ

                                                             Ïðåçèäåíò íàðîäíîãî ñîþçà åçèäîâ ìèðà

                                                                                                           Àçèç Òàìîÿí  

Read More